Beloken Pasen

Beloken Pasen is de eerste zondag na Pasen. Maar vanwaar komt die naam?

‘Beloken’ is het voltooid deelwoord van het werkwoord ‘beluiken’: (af)sluiten. Met Beloken Pasen wordt de paasweek, het zgn. paasoctaaf (acht dagen vanaf Pasen), afgesloten.

In het Engels luidt het Quasimodogeniti Sunday, letterlijk: Zoals pasgeborenen. Het is een ver­wijzing naar de eerste woorden van het gregoriaanse openingsgebed voor die dag. Quasi­modo is ook de naam van de klokkenluider van Notre Dame, uit het gelijknamige boek van Victor Hugo. Hij was immers op Beloken Pasen in 1467 te vondeling gelegd.

Ongelovige Thomas

De kerk leest op deze zondag uit het evangelie van Johannes, hoofdstuk 20: 19-31, het verhaal van de apostel Thomas, die Christus´ opstanding uit de doden (Pasen) niet zonder meer wilde ge­loven en zo symbool werd voor alle twijfelende gelovigen (De Ongelovige Thomas: ‘Eerst zien en dan geloven’). Thomas is het oerbeeld van men­sen die in een existentiële crisis geraken met hun geloof. Zij willen wel gelo­ven, maar kunnen het gewoon niet… Zoveel spreekt tegen…

De evangelietekst is mij uit het hart gegrepen. We lezen er ook dat Thomas zijn intussen spreekwoor­delijke scepsis laat varen bij het zien en betas­ten van Jezus’ wonden. Jezus’ ant­woord luidt ietwat la­coniek: “Omdat ge mij gezien hebt, ge­looft ge? Zalig die niet gezien en toch geloofd hebben.

Wat maakt deze passage uit het evangelie zo aantrekkelijk? Wel, ze is de perfecte weer­gave van de ‘moderne gelovige’, voor wie twijfel inherent deel uitmaakt van gelovig-zijn. Beide zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar. Net als Thomas loopt de gelovige vandaag soms op onzekere benen…

Geloof en twijfel in een schitterende cantate

Geïnspireerd door Thomas heeft de 39-jarige Johann Sebastian Bach een korte maar schitte­rende can­tate gecomponeerd: “Halt im Gedächtnis Jesum Christ”. De can­tate telt 7 korte deel­tjes, samen goed voor ong. 13 minuten prachtige muziek, waarin gevoelens van geloof en ver­twijfeling afwisselend de kop opsteken, tot de woorden van Jezus zelf rust en vrede brengen in het hart. Een mooie uitvoering door La Petite Bande van Sigiswald Kuijken vind je op www.youtube.com/watch?v=Mi9a16hoftg.

1. Koor: Houdt Jesus Christus de verrezene in uw gedachten

Het openingskoor laat twee thema’s horen, telkens gefocust op een woord: thema 1 is het ‘’in gedach­ten houden’ (Halt) dat wervelend wordt herhaald door alle stemmen en instrumenten; thema 2 is dat van de ver­rijzenis (Auferstehung), dat weerklinkt in snelle opgaande lijnen. Beide thema’s zijn bij­zon­der mooi over elkaar heen vervlochten. Daarmee is de toon gezet voor de volgende deel­tjes.

2. Aria (tenor): Jezus is opgestaan

De tenor vertolkt het dubbele gevoel: ‘Ik weet wel dat Jezus is opgestaan; maar waarom aarzel ik dan nog? Waarom heb ik schrik om er helemaal voor te gaan?’ Ook hier weerklinkt zowel de op­gaande lijn (geloven) als het hortende, zoekende motief (van twijfel en interne strijd).

 3-5. Drieluik (alt-koor-alt): het paasmysterie

De alt leidt het thema van de overwinning op de dood in (recitatief), wat het koor vierstem­mig beves­tigt in een paashymne: ‘Christus leeft; laten we daarom in blijdschap zingen op deze heerlijke dag’. Maar een tweede recitatief sluit daar onmiddellijk en zonder overgang op aan: de twijfel sluipt weer binnen. Als we nu eens een teken konden krijgen…

6. Kooraria (koor en bassolo): Vrede zij met U!

De kooraria vormt het theatrale deel van de cantate. Het lijkt wel een scène uit een opera. In Jerusalem heerst een beklemmende sfeer na de pogrom, de klopjacht op Jezus’ volgelingen in de dagen na de kruisiging en opstanding. De muziek doet denken aan een veldslag (met snelle vierkwartsmaat) waarin Jezus’ volgelingen verwikkeld zijn. Dan verandert plots de hande­ling en de stemming: in een pastorale driekwartmaat treden we de kamer binnen, waar de apostelen bij­eengekomen zijn en waar Jezus in hun midden verschijnt. De verrezen Christus open­baart zich (door de bas als Vox Christi, als Stem van Christus) tot driemaal toe met de groet: Vrede zij met u! De apostelen reageren drie keer op een ver­schillende manier: eerst aar­zelend maar met tekenen van strijdlust. De tweede reactie neigt al naar een rustiger be­zonnenheid. Na de derde vredesgroet durven ze het aan om zich ten volle achter Chris­tus te scharen. Jezus bevestigt hun overgave met een laatste vredesgroet: het geweld is defi­nitief be­zworen; er rest alleen nog herderlijke vrede, waar iedereen deel van uitmaakt (alle instrumenten on­der­steunen de basstem).

7. Koraal: Gij vredevorst, Heer Jezus Christus

Na alle voorgaande emoties eindigt de cantate met een opmerkelijk eenvoudige (ietwat ou­derwetse) en rustgevende strofe uit een kerklied van die tijd. Vrede daalt in stilte neer.

Veel luistergenoegen, Hubert De Neve (Liturgische Ploeg)

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *